Çdo ditë, mijëra të rinj në të gjithë Maqedoninë zgjohen, përgatiten dhe shkojnë në punë që nuk kanë të bëjnë fare me diplomën e tyre të fakultetit. Arkitektët shesin kafe, ekonomistët qëndrojnë pas arkave, filologët ngasin kamionë për shpërndarjen e ushqimit dhe avokatët shkruajnë përmbajtje për faqet e internetit të marketingut. Skena është aq e zakonshme sa nuk e habit më askënd. Dhe kjo – që është bërë normale – është pjesa më e trishtueshme e përditshmërisë.
“Nuk munda të gjeja një punë në fushën time për tre vjet pas diplomimit, kështu që gjeta një punë në një agjenci marketingu. Me kalimin e kohës, fillova ta shijoja, por nuk mund ta heq dorë nga ndjesia se humba katër vjet”, thotë Esma (28), një sociologe e diplomuar nga Shkupi.
Ajo nuk bën përjashtim. Përkundrazi, ajo është pjesë e një brezi që u rrit duke besuar se kolegji ishte një biletë për një të ardhme më të mirë dhe është përballur me një treg pune ku një diplomë rrallë kërkohet dhe madje edhe më pak vlerësohet.
Sipas të dhënave, mbi 40% e punonjësve të rinj në vend punojnë në diçka që nuk lidhet me arsimimin e tyre.
Disa prej tyre janë të kënaqur – thonë se kanë gjetur një profesion të ri. Të tjerë, me një dozë zhgënjimi, pranojnë se thjesht e kanë pranuar atë që u është ofruar.
“Nuk ka të bëjë vetëm me paratë”, shton Vetoni (32), një inxhinier mekanik që tani ka dyqanin e tij të pajisjeve. “Ka të bëjë me faktin se i gjithë sistemi të bën të ndihesh i pavlerë nëse nuk punon pas diplomimit. Dhe kur më në fund gjen një punë – e kupton se ajo që ke studiuar nuk është e rëndësishme për askënd.”
Psikologët besojnë se arsyeja nuk është vetëm mungesa e vendeve të punës, por edhe pritjet e gabuara që sistemi arsimor ngulit tek të rinjtë. Ne i rrisim fëmijët me idenë se një diplomë është qëllimi përfundimtar. Por një diplomë në vetvete nuk do të thotë asgjë nëse nuk përmirësohet, nëse nuk përshtatet me realitetin. Bota e sotme po ndryshon më shpejt se kurrikulat, thonë psikologët.
Në të njëjtën kohë, kompanitë po kërkojnë njerëz që “dinë të punojnë” – jo vetëm ata që “e njohin teorinë”. Shumë kompani sot punësojnë njerëz me arsimim krejtësisht të ndryshëm nga ai që kërkohet, për sa kohë që ata demonstrojnë aftësinë për të mësuar dhe për të mbijetuar.
Një menaxher i IT-së, i cili dëshiroi të mbetej anonim, pranon:
“Kam njerëz në ekipin tim me diploma në turizëm, madje edhe nga një akademi arti. Sinqerisht, nuk më intereson se çfarë kanë bërë, më intereson vetëm nëse mund ta bëjnë punën.”
Ky realitet i ri thyen formulën e vjetër të “studimit për të qenë diçka”. Po bëhet gjithnjë e më shumë “studim për të mbijetuar”. Sado e ashpër që mund të tingëllojë, kështu po përshtaten të rinjtë sot.
Punë e pavarur, punë online, vetëpunësim – shtigjet e reja nuk kërkojnë një diplomë, por guxim, kreativitet dhe mësim të vazhdueshëm.
Por ekziston edhe një hidhërim i qetë që shumë veta e mbajnë me vete. Kur kalon pranë universitetit dhe kujton sa shumë ke besuar se jeta fillon atje. Dhe pastaj, pesë vjet më vonë, qëndron në një treg, pas një banaku ose në një depo dhe pyet veten… “Do të bëhem dikush”?
Megjithatë, disa nga ato profesione “të gabuara” shndërrohen në pika kthese në jetë. Prej tyre, lindin zanate të reja, histori të reja.
“Ndoshta diploma ime është bosh, por jeta ime jo”, thotë një vajzë nga Gostivari e cila hapi një furrë të vogël buke me diplomë në biologji. Dhe shtoi me një buzëqeshje: “Nuk më mësuan si të gatuaj brumin në fakultet, por më mësuan të mos dorëzohem.”
Dhe ndoshta pikërisht kjo është çështja. Nuk është problem që një diplomë nuk sjell një punë. Problemi është se sistemi na mëson se suksesi nuk ka një formë të vetme, asnjë rrugë të vetme.
Dikush do të promovojë kompaninë e babait të tij, dikush do të bëhet shef në një korporatë dhe dikush do të shesë kafe me një buzëqeshje dhe do të jetë më i lumtur se të gjithë ata së bashku. Derisa dikush atje, pas departamentit të universitetit, të pranojë se një diplomë bosh ndonjëherë do të thotë një jetë e plotë./GazetaFAKTI